Xin chào mọi người, mình là Thanh Huyền – một bạn nhỏ đang học tiếng Trung. Như mọi người đã biết Trung Quốc có một nền văn hóa vô cùng phong phú và đa dạng, với những giá trị truyền thống và phong tục tập quán đã tồn tại hàng nghìn năm. Để mọi người có thể bắt đầu tìm hiểu sâu hơn thì trong bài viết này mình sẽ giới thiệu một số nét văn hóa quan trọng mà người nước ngoài nên biết khi sống hoặc làm việc tại Trung Quốc, cùng với ví dụ cụ thể để dễ dàng hiểu và áp dụng trong cuộc sống nha!
1. Tôn trọng gia đình
Văn hóa gia đình là nền tảng quan trọng trong xã hội Trung Quốc. Người Trung Quốc rất coi trọng gia đình, và mối quan hệ giữa các thế hệ trong gia đình luôn rất chặt chẽ. Cha mẹ, ông bà, và các thành viên lớn tuổi thường được tôn kính và chăm sóc.
Ví dụ: Trong các dịp lễ tết, người Trung Quốc thường quay về sum họp gia đình. Tết Nguyên Đán (春节, Chūn Jié) là dịp quan trọng nhất trong năm, khi mọi người đi thăm và chúc Tết ông bà, cha mẹ. Các con cái thường tặng ông bà, cha mẹ những món quà như tiền mừng tuổi (lì xì).
Nét văn hóa này cũng rất giống với nước mình đúng không mọi người.
2. Tôn trọng người lớn tuổi
Tôn kính người già là một phần của Nho giáo, một trong những triết lý nền tảng của văn hóa Trung Quốc. Người Trung Quốc luôn thể hiện sự kính trọng với những người lớn tuổi, và họ thường giữ khoảng cách kính trọng trong giao tiếp.
Ví dụ: Khi gặp người lớn tuổi, người Trung Quốc thường cúi đầu hoặc đứng lên chào hỏi, và không bao giờ gọi người lớn tuổi bằng tên mà thay vào đó là các cách gọi như “ông” (爷爷, yéye), “bà” (奶奶, nǎinai), hoặc sử dụng các từ kính ngữ như 老师 (lǎoshī) cho giáo viên.
3. Văn hóa “mặt mũi” (面子, miànzi)
Khái niệm “mặt mũi” rất quan trọng trong xã hội Trung Quốc. Nó có nghĩa là danh dự, sự tôn trọng của người khác đối với mình. Người Trung Quốc rất chú trọng đến sự thể diện và tránh làm mất mặt người khác trong các tình huống công khai.
Ví dụ: Khi nhận quà, người Trung Quốc có thể từ chối vài lần trước khi nhận, để giữ thể diện cho người tặng. Khi mình mời ai đó ăn, họ cũng có thể từ chối ban đầu để thể hiện khiêm tốn, nhưng sẽ nhận quà hoặc lời mời sau đó.
4. Tết Nguyên Đán (春节, Chūn Jié)
Tết Nguyên Đán là lễ hội lớn nhất trong năm của người Trung Quốc, được tổ chức vào mùa xuân để đón năm mới âm lịch. Đây là thời điểm mà gia đình tụ họp, người dân gửi lời chúc mừng và tặng lì xì (tiền mừng tuổi) cho trẻ em và người lớn tuổi.
Ví dụ: Người Trung Quốc dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ trước Tết để xua đuổi vận xui và đón tài lộc. Các món ăn truyền thống như bánh bao (baozi), mứt Tết (nián guo) cũng được chuẩn bị để ăn trong dịp này.
5. Phong tục tặng quà
Tặng quà là một phần quan trọng trong giao tiếp xã hội ở Trung Quốc, nhưng có những quy tắc đặc biệt cần lưu ý. Quà tặng phải thể hiện sự kính trọng và không được quá đắt tiền, vì điều này có thể gây cảm giác áp lực cho người nhận.
Ví dụ: Khi tặng quà, chúng ta không nên tặng đồng hồ (vì trong tiếng Trung, “đồng hồ” 钟 (zhōng) nghe giống từ chuông trong từ “tử” 终 – kết thúc, mang ý nghĩa không may mắn). Chúng ta cũng không nên tặng quà có số lượng 4 (四, sì), vì số này phát âm giống với từ 死 (sǐ) có nghĩa là “chết”. Mình thấy trong thang máy nước mình một số tòa nhà cũng sẽ không có tầng 4 và tầng 13.
6. Lễ nghi trong bàn ăn
Bữa ăn là một phần quan trọng trong văn hóa Trung Quốc và có nhiều quy tắc lễ nghi. Một số điều cần lưu ý là không bắt đầu ăn trước khi người lớn hoặc chủ nhà mời, và khi dùng đũa, tránh để đũa dựng đứng vào bát cơm vì nó giống hình thức của nghi thức tang lễ.
Ví dụ: Người Trung Quốc thường ăn cơm trong những bát nhỏ và chia sẻ các món ăn chung với mọi người trong bàn. Nếu mình dùng đũa, hãy tránh đặt đũa trực tiếp vào trong bát người khác mà không có sự cho phép.
7. Tôn trọng tôn giáo và tín ngưỡng
Trung Quốc là một đất nước có đa dạng tôn giáo và tín ngưỡng, từ Nho giáo, Phật giáo đến Đạo giáo. Mặc dù Trung Quốc hiện nay có chính sách tự do tôn giáo, nhưng các tín ngưỡng truyền thống vẫn có ảnh hưởng sâu sắc.
Ví dụ: Trong các đền thờ, chùa chiền, khi đến tham quan, du khách nên cư xử tôn trọng, không chụp ảnh khi có người đang hành lễ. Người Trung Quốc cũng rất coi trọng việc thờ cúng tổ tiên, và việc dâng hương hay lễ vật là cách để thể hiện lòng thành kính.
8. Phong cách giao tiếp gián tiếp
Người Trung Quốc có xu hướng giao tiếp gián tiếp và không thích đối đầu trực tiếp. Thay vì nói “không” ngay lập tức, họ có thể sử dụng các cách diễn đạt nhẹ nhàng hơn để tránh làm mất lòng người khác.
Ví dụ: Nếu một người Trung Quốc không đồng ý với bạn, họ có thể nói: “Tôi sẽ cân nhắc điều đó” (我考虑一下, wǒ kǎolǜ yīxià) thay vì thẳng thừng từ chối.
9. Bộ ba “chủ quyền”, “đồng thuận”, “hòa hợp”
Một trong những giá trị quan trọng trong xã hội Trung Quốc là hòa hợp trong mối quan hệ xã hội. Điều này được thể hiện trong cách làm việc nhóm, giải quyết mâu thuẫn và trong mọi hành động giao tiếp. Người Trung Quốc thường muốn giữ hòa khí, tránh tranh cãi công khai.
Ví dụ: Trong môi trường làm việc, nếu có vấn đề xảy ra, họ sẽ tìm cách giải quyết một cách hòa nhã, thay vì đối đầu trực tiếp.
10. Tôn sư trọng đạo
Giáo dục rất được coi trọng trong văn hóa Trung Quốc, và thầy cô được xem là những người có vai trò quan trọng trong xã hội. Học sinh, sinh viên thường kính trọng thầy cô và rất chú trọng trong việc học hành.
Ví dụ: Trong các trường học, học sinh sẽ đứng dậy khi giáo viên vào lớp, và luôn cúi đầu hoặc đứng nghiêm trang khi chào thầy cô.
11. Văn hóa thưởng thức trà
Trà không chỉ là thức uống mà còn mang đậm tính văn hóa ở Trung Quốc. Trà đạo (茶道, chádào) được thực hành và tôn vinh ở nhiều vùng miền, đặc biệt là trong các nghi lễ, cuộc họp kinh doanh hay các dịp đặc biệt.
Ví dụ: Trong các buổi giao lưu hay tiệc trà, người Trung Quốc thường có một nghi thức pha trà rất tỉ mỉ. Khi uống trà, bạn nên uống từ từ và không uống cạn cốc trà ngay lập tức, để thể hiện sự tôn trọng đối với trà và người mời.
12. GIA VỊ MÓN ĂN
Ăn cay là một đặc điểm rất nổi bật trong ẩm thực Trung Quốc, đặc biệt là ở các vùng như Tứ Xuyên (Sìchuān), Hunan (Xiang), và Chongqing. Các món ăn ở đây thường sử dụng ớt (chili) và hạt tiêu Tứ Xuyên (麻椒, májiāo), loại gia vị đặc trưng tạo cảm giác tê tê, nóng rực và cay xé. Người Trung Quốc tin rằng món ăn cay giúp kích thích tiêu hóa và làm ấm cơ thể, đặc biệt vào mùa đông.
Ví dụ: Một món ăn rất nổi tiếng ở Trung Quốc là lẩu Tứ Xuyên (麻辣火锅, málà huǒguō), trong đó thực khách thả các nguyên liệu như thịt, rau, và nấm vào nồi lẩu đầy gia vị cay và tê. Món vịt Tứ Xuyên (麻辣鸭头, málà yātóu) cũng là món ăn đặc trưng với vị cay nồng và tê đặc trưng.
Ăn dầu mỡ: Sử dụng dầu mỡ trong chế biến món ăn cũng là đặc điểm phổ biến trong ẩm thực Trung Quốc, đặc biệt là ở các vùng miền phía Nam và phía Tây. Món ăn Trung Quốc thường sử dụng dầu lạc, dầu vừng hoặc dầu thực vật để tạo ra hương vị đậm đà, béo ngậy cho các món ăn. Việc sử dụng dầu mỡ không chỉ giúp món ăn có độ giòn mà còn tạo cảm giác ngậy, hấp dẫn. Món ăn dầu mỡ không chỉ là vấn đề về khẩu vị mà còn liên quan đến thói quen ẩm thực truyền thống, đặc biệt là trong việc tăng cường năng lượng trong các bữa ăn của người lao động.
Ví dụ: Món cánh gà chiên (宫保鸡丁, gōng bǎo jī dīng) là món ăn nổi tiếng với thịt gà chiên giòn và sốt dầu ớt cùng hạt điều. Mì xào Dân quốc (炒面, chǎo miàn) là món mì xào với dầu mỡ và nhiều gia vị tạo nên hương vị đặc trưng.
Ăn côn trùng và các món kỳ lạ
Ăn côn trùng và các món ăn kỳ lạ có thể làm người ngoài cảm thấy lạ lẫm, nhưng chúng lại là một phần của văn hóa ẩm thực Trung Quốc, đặc biệt là trong những vùng như Vân Nam (Yunnan), Quý Châu (Guizhou) và Tây Tạng (Tibet). Đây là những món ăn thuộc về phong cách ăn uống truyền thống và là một phần của chế độ dinh dưỡng đa dạng trong những khu vực này. Việc ăn côn trùng và các loại động vật không phổ biến có liên quan đến việc sử dụng nguyên liệu sẵn có từ tự nhiên, đặc biệt là trong những khu vực không có điều kiện phát triển ngành chăn nuôi lớn. Hơn nữa, trong một số trường hợp, côn trùng được xem là một nguồn cung cấp protein và dinh dưỡng bổ sung.
Ví dụ:
Côn trùng chiên: Một số món ăn bao gồm các loại côn trùng như dế chiên, bọ cạp chiên, hoặc châu chấu chiên giòn. Chúng thường được chiên giòn và ăn kèm với gia vị hoặc chấm nước mắm.
Giòi nhộng (silkworm larvae): Đây là món ăn phổ biến ở các vùng như Vân Nam và Quý Châu, được chế biến bằng cách xào hoặc chiên, đôi khi ăn cùng gia vị cay.
13. Văn hóa thanh toán qua điện thoại
Thanh toán qua điện thoại đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày ở Trung Quốc, đặc biệt là với sự phát triển mạnh mẽ của các ứng dụng như WeChat Pay và Alipay. Trung Quốc là một trong những quốc gia đi đầu trong việc sử dụng các phương thức thanh toán di động và không dùng tiền mặt.
Ví dụ: Tại các cửa hàng, quán ăn, hoặc thậm chí các quầy hàng ngoài trời, mọi người có thể thấy người mua chỉ cần quét mã QR để thanh toán ngay lập tức qua điện thoại mà không cần phải dùng tiền mặt hay thẻ tín dụng. Một số nơi như các chợ đêm hoặc quán ăn địa phương sẽ yêu cầu quét mã QR trên bàn hoặc trên menu để thanh toán trực tuyến.
14. Văn hóa yêu đương và hôn nhân trong xã hội hiện đại
Tình yêu tự do: Mặc dù văn hóa truyền thống vẫn còn ảnh hưởng sâu sắc, đặc biệt là trong các gia đình bảo thủ hoặc ở các vùng nông thôn, nhưng trong các thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, và Quảng Châu, các cặp đôi yêu đương tự do và hôn nhân dựa trên tình yêu ngày càng trở nên phổ biến. Người trẻ có xu hướng yêu và kết hôn sau khi đã tìm được sự nghiệp ổn định và tự chủ tài chính.
Áp lực kết hôn và “sự sống còn” của gia đình: Mặc dù có sự thay đổi trong cách tiếp cận tình yêu và hôn nhân, nhưng trong xã hội Trung Quốc vẫn tồn tại áp lực lớn đối với những người trẻ, đặc biệt là phụ nữ, phải kết hôn và sinh con ở độ tuổi hợp lý. Điều này tạo ra một “sự lo lắng về tuổi kết hôn” (婚姻焦虑, hūnyīn jiāolǜ), đặc biệt đối với các cô gái chưa lập gia đình khi đã bước qua tuổi 30, và có thể bị gọi là “nữ ếch” (剩女, shèngnǚ).
Ví dụ: Nhiều phụ huynh Trung Quốc, đặc biệt là những người ở các vùng nông thôn, thường thúc ép con cái kết hôn và sinh con. Các bà mẹ thường lo lắng khi con gái chưa kết hôn, thậm chí có thể tổ chức các cuộc gặp gỡ “xem mắt” cho con.
15. Văn hóa tình yêu trong các mối quan hệ đồng tính
Mối quan hệ đồng tính ở Trung Quốc không được xã hội thừa nhận rộng rãi, mặc dù đã có sự thay đổi trong thái độ đối với người đồng tính, đặc biệt là trong các thành phố lớn và giới trẻ. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức về sự chấp nhận công khai trong các gia đình và xã hội truyền thống. Các mối quan hệ đồng tính ít khi được công khai và có thể gặp phải sự kỳ thị.
Ví dụ: Một số người đồng tính Trung Quốc có thể cảm thấy cần phải “giấu kín” bản thân hoặc sống trong một cuộc sống hai mặt để tránh sự chỉ trích từ gia đình và xã hội. Tuy nhiên, các phong trào như Pride Parade (Lễ hội Tự hào) và sự phát triển của các cộng đồng đồng tính trực tuyến đã giúp gia tăng sự nhận thức và sự chấp nhận trong những năm gần đây.
16.Văn hóa làm việc chăm chỉ (Hard Work Ethic)
Cường độ làm việc cao: Người Trung Quốc nổi tiếng với việc làm việc chăm chỉ và nỗ lực không ngừng nghỉ. Làm việc nhiều giờ, đôi khi là “quá giờ”, được coi là một dấu hiệu của sự tận tâm và kỷ luật trong công việc. Cũng giống như nhiều nền văn hóa châu Á khác, ở Trung Quốc, việc chăm chỉ và làm việc vượt mức là biểu hiện của “tôn trọng công việc” và thể hiện sự cống hiến cho công ty. Văn hóa 996 (từ 9 giờ sáng đến 9 giờ tối, 6 ngày một tuần) đã từng phổ biến ở nhiều công ty lớn, mặc dù gần đây có nhiều cuộc tranh luận xung quanh vấn đề này.
Ví dụ: Chúng ta có thể thấy nhiều đồng nghiệp làm việc rất muộn vào các ngày trong tuần và không có thời gian nghỉ ngơi đầy đủ trong các kỳ nghỉ lễ. Một số công ty có các cuộc họp vào cuối tuần hoặc thậm chí trong kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán.
Trên đây là một số nét văn hóa cơ bản của Trung Quốc, mọi người có thể bổ sung thêm vào dưới phần bình luận để chúng ta cùng nhau học hỏi nhé.
Hẹn gặp mọi người ở bài viết sau nha!